Irinotecan (liposome) รักษามะเร็งตับอ่อนระยะแพร่กระจาย

Irinotecan เป็นยาต้านมะเร็งในกลุ่ม topoisomerase I inhibitors ยานี้เป็นอนุพันธ์ของ camptothecin ซึ่งเป็นอัลคาลอยด์ที่สกัดมาจากพืช (Camptotheca acuminata) irinotecan เป็นสารกึ่งสังเคราะห์หรือสังเคราะห์ขึ้นทั้งหมด ออกฤทธิ์เจาะจงในการยับยั้งเอนไซม์ topoisomerase I ทำให้ double-strand DNA เกิดความเสียหายและทำให้เซลล์ตาย จากการศึกษาโดยวิธีเพาะเลี้ยงเซลล์โดยใช้ human tumor cell line และ rodent tumor cell line พบว่า SN-38 ซึ่งเป็นเมแทบอไลต์ของ irinotecan มีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ topoisomerase I แรงกว่า irinotecan ประมาณ 1,000 เท่า irinotecan ในรูปเกลือ hydrochloride (trihydrate) มีวางจำหน่ายมานานแล้ว ผลิตในรูปแบบยาฉีดสำหรับให้เข้าหลอดเลือดดำอย่างช้าๆ (IV infusion) เพื่อรักษามะเร็งลำไส้ใหญ่ระยะแพร่กระจายโดยใช้เป็นยาเดี่ยวหรือใช้ร่วมกับ 5-fluorouracil (5-FU) และ leucovorin ในบางประเทศยังได้รับอนุมัติในข้อบ่งใช้สำหรับรักษามะเร็งปอด (non-small-cell lung cancer และ small-cell lung cancer) มะเร็งปากมดลูก มะเร็งรังไข่ มะเร็งกระเพาะอาหาร มะเร็งหลอดอาหาร และเนื้องอกเกลีย (glioma)

เมื่อเร็วๆ นี้ มีการผลิต irinotecan ในรูปเกลือ hydrochloride (trihydrate) ที่ทำเป็น liposomal dispersion สำหรับให้ทางหลอดเลือดดำอย่างช้าๆ ออกวางจำหน่ายในความแรง 43 มิลลิกรัม (free base)/10 มิลลิลิตร บรรจุในขวดยาสำหรับให้โดสเดียว (single-dose vial) โดยได้รับข้อบ่งใช้สำหรับใช้ร่วมกับยาอื่น (จะไม่ใช้เป็นยาเดี่ยว) เพื่อรักษามะเร็งตับอ่อนระยะแพร่กระจาย (metastatic pancreatic cancer) ที่ไม่ตอบสนอง (โรครุดหน้าต่อไป) ต่อการรักษาที่มี gemcitabine ร่วมด้วย (gemcitabine-based therapy) โดยใช้ irinotecan ร่วมกับ fluorouracil และ leucovorin ในการให้ยาจะให้ irinotecan ก่อน fluorouracil และ leucovorin ขนาดที่แนะนำคือ 70 มิลลิกรัม (free base)/ตร.ม. (พื้นที่ผิวกาย) หรือหากคิดในรูปเกลือ hydrochloride trihydrate จะเท่ากับ 80 มิลลิกรัม/ตร.ม. หยดยานาน 90 นาที ให้ยาทุก 2 สัปดาห์

การที่ยาฉีด irinotecan (liposome) ได้รับอนุมัติให้วางจำหน่ายแล้วในบางประเทศ ในข้อบ่งใช้ข้างต้นเนื่องจากมีการศึกษาทางคลินิกสนับสนุน เป็นการศึกษาแบบ randomized, open-label trial ในผู้ป่วย 417 คน ที่เป็นมะเร็งตับอ่อนระยะแพร่กระจาย ซึ่งมีข้อมูลที่แสดงว่ามีการรุดหน้าของโรคหลังจากการรักษาที่มี gemcitabine ร่วมด้วย แบ่งผู้ป่วยเป็น 3 กลุ่ม (1:1:1) กลุ่มที่ 1 ให้การรักษาด้วย irinotecan (liposome) ร่วมกับ fluorouracil และ leucovorin (n=117) กลุ่มที่ 2 ให้ irinotecan (liposome) อย่างเดียว (n=151) และกลุ่มที่ 3 ให้ fluorouracil ร่วมกับ leucovorin (n=149) ยาต่างๆ เหล่านี้ให้ทางหลอดเลือดดำ ส่วนขนาดยาและระยะเวลาที่ให้ยาแตกต่างกันดังนี้ กลุ่มที่ 1 ให้ irinotecan (liposome) 70 มิลลิกรัม (free base)/ตร.ม. หยดยานาน 90 นาที ตามด้วย leucovorin 400 มิลลิกรัม/ตร.ม. หยดยานาน 30 นาที และตามด้วย fluorouracil 2,400 มิลลิกรัม/ตร.ม. หยดยานาน 46 ชั่วโมง ให้ยาเหล่านึ้ทุก 2 สัปดาห์ ส่วนกลุ่มที่ 2 ให้ irinotecan (liposome) 100 มิลลิกรัม/ตร.ม. หยดยานาน 90 นาที และให้ทุก 3 สัปดาห์ สำหรับกลุ่มที่ 3 ให้ leucovorin 200 มิลลิกรัม/ตร.ม. หยดยานาน 30 นาที และตามด้วย fluorouracil 2,000 มิลลิกรัม/ตร.ม. หยดยานาน 24 ชั่วโมง ให้ยาทั้งสองชนิดนี้ 4 วันในทุก 6 สัปดาห์ (6-week cycle) โดยให้ในวันที่ 1, 8, 15 และ 22 ของรอบการให้ยา ยาที่ใช้ศึกษาเหล่านี้ให้ไปจนกว่าจะควบคุมโรคไม่ได้หรือพบอาการพิษของยา ผลการศึกษาเมื่อประเมินด้วย overall survival โดยเปรียบเทียบกลุ่มที่ 1 และกลุ่มที่ 2 กับกลุ่มที่ 3 พบว่ากลุ่มที่ 1 ให้ผลการรักษาดีกว่ากลุ่มที่ 3 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ส่วนกลุ่มที่ 2 กับกลุ่มที่ 3 ให้ผลไม่ต่างกัน อาการไม่พึงประสงค์ของ irinotecan (liposome) ที่อาจพบ เช่น อ่อนล้า ท้องเดิน คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ปากอักเสบ มีไข้ ลิมโฟไซต์ต่ำ นิวโทรฟิลต่ำ

อ้างอิงจาก:

(1) Irinotecan liposome injection. USFDA approved drugs. http://www.fda.gov/Drugs/InformationOnDrugs/ApprovedDrugs/ucm468728.htm; (2) Irinotecan (liposome) Injection. http://www.rxlist.com/onivyde-drug.htm; (3) Onivyde (irinotecan liposome injection). http://www.centerwatch.com/drug-information/fda-approved-drugs/drug/100104/onivyde-irinotecan-liposome-injection